به کار بردن آلات موسیقی در عزاداری های حضرت امام حسین علیه السلام برای اینکه مردم بیشتر گریه کنند چه اشکالی دارد ؟ زیرا شنیده ام که گریه کردن برای امام حسین علیه السلام و گریاندن مردم بسیار ثواب دارد ؟

برای پاسخ این سؤال ابتداء نظر دو تن از علماء و مراجع تقلید را نقل می کنیم:

مرحوم آیت الله بهجت در این باره می فرمایند: «استفاده از طبل، سنج و شیپور در مراسم عزادارى، خلاف احتیاط است.»[۱]

آیت الله صافی گلپایگانی هم راجع به استفاده از طبل و سنج جهت هماهنگ نمودن سینه و زنجیر زدن در عزاداری ماه محرم می فرمایند:

مراسم عزادارى حضرت سید الشهداء علیه السلام که به صورت مجالس روضه و سخنرانى و حرکت هیئتهاى عزا برگزار مى‌شود از شعائر بزرگ مذهب و موجب احیاء آثار اهل بیت علیهم السلام و از علائم شعور دینى و تبلور احساسات مذهبى است، باید مظاهر آن مظاهر ایمانى بوده و هر چه از آلایش استعمال این‌ وسائل و آلات منزه‌تر باشد و ساده و بى‌پیرایه‌تر برگزار شود شکوه معنوى آن برتر و جلوه‌هاى آموزنده آن بیشتر مى‌شود. این پیرایه‌ها و آلایش‌ها خصوصاً استفاده از آلات لهو که شرعاً ممنوع است از حال عزا و سوگوارى و توجه به مفاهیم بلند و آموزنده این مراسم مانع مى‌شود. امید است در برگزارى این شعائر همگان موفق و مشمول عنایات خاصه حضرت بقیه اللّٰه ارواح العالمین له الفداء باشند.[۲]

ایشان در جای دیگر می قرمایند: استفاده از آلات موسیقی مثل طبل، صنج، نی، ارگ و مانند آنها در خلال عزاداری جائز نیست.[۳]

استفاده از آلات موسیقی در عزاداری امام حسین علیه السلام

اولاً در مورد استفاده از آلات موسیقی مانند طبل و سنج و غیره در عزاداری ها برای گریاندن مردم، بنده در هیچ موردی ندیدم زمانی که طبل و سنج می زنند، کسی با شنیدن این نواها، اشک از چشمانش جاری شود و گریه کند. زیرا با ورود صدای موسیقی به گوش، قدرت تمرکز و توجه انسان به مقام امام حسین علیه‌السلام و مصائب وارد شده بر ایشان کمتر می شود. در چنین حالی، همۀ مردم مات و مبهوت شنیدن این صداهای گوش خراش هستند. نه خود نوازندگان طبل و سنج و غیره، اشک می ریزند و نه مردم تماشاگر آنها. هیچ یک گریه نمی کنند. تنها هماهنگ با ریتم آنها سینه یا زنجیر می زنند. بنابراین این می رساند که این نحوه نوازندگی با آلات موسیقی با روح عزاداری و گریه بر امام حسین علیه السلام منافات دارد.

به فرض اگر نوازندگی، به صورت مارش عزا و غمناک باشد و مردم با شنیدن آن متأثر شده و گریان شوند. در این صورت هم، این گریه ارزش چندانی ندارد. زیرا آن گریه ای در عزاداری حضرت سید الشهداء علیه السلام بسیار ثواب دارد و موجب پاک شدن گناهان می شود که بخاطر مظلومیت آن حضرت و مصائب وارده بر ایشان باشد و در راستای اهداف و آرمانهای شریف آن حضرت و به عبارتی عارفاً بحقه باشد. ثواب بسیار به این خاطر است. عمر بن سعد در روز عاشورا برای امام حسین علیه السلام گریه کرد. اما این گریه هیچ فایده ای برای او نداشت. بنابراین، گریه کردن به هر وسیله و به هر قیمتی، مطلوب نیست.

در عزای امام حسین علیه السلام، هدف فقط گریه کردن نیست. بلکه در ورای این گریه کردن و رقت قلب، اهداف دیگری مد نظر بوده است که این گریه کردن موجب رسیدن به آن اهداف می شود. اگر ما نتوانیم با گریه به آن اهداف نزدیک شویم، این گریه هیچ ثمرۀ مثبت ندارد. گریه ای که با تحریک موسیقی ایجاد می شود اینچنین است.

می دانیم که تأثیر موسیقی بر مخاطب، ناخودآگاه و بدون اختیار و انتخاب اوست. همانطور که تأثیر نوشیدن شراب بر انسان ناخودآگاه و بدون اختیار اوست. انسان، چه پایبند دین و دستورات الهی باشد و چه غیر آن در هر رتبه ای باشد، ممکن نیست در فضای موسیقی قرار بگیرد، ولی هیچ اثری نپذیرد. گریه به واسطۀ شنیدن موسیقی غم انگیز نیز از این امر مستثنی نیست. یعنی امکان ندارد شخصی این نوع موسیقی را بشنود، ولی متأثر و یا گریان نشود.

ولی به هر حال ویژگی چنین گریه ای این است که از روی معرفت نیست. فقط واکنشی احساسی محض است به آن حس و حالی که موسیقی در وجود او ایجاد کرده است.

استفاده از آلات موسیقی در عزاداری ها نیز اگر موجب افزایش معرفت انسان و یا موجب توجه قلب و جان انسان به حضرت اباعبدالله علیه السلام می شد، هیچ اشکالی نداشت. ولی مشکل این است که موسیقی این آلات، تمام توجهات را به خود جلب می کند و مانع از توجه به آن حضرت و مصائب آن حضرت می شود. به عبارتی، تمام توجه شنونده به ریتم موسیقی است و واکنش های احساسی او نیز در قبال شنیدن موسیقی است و در نتیجه لحظاتی پس از اتمام موسیقی، این حس و حال هم از بین می رود. خصوصیت گریه ای که برای امام حسین علیه السلام و مصائب ایشان است، این است که در چنین حالی، عقل انسان هیچ خللی به آن وارد نمی شود. بلکه تقویت شده است. ولی موسیقی اولین اقدامی که برای تأثیرگذاری خود بر احساسات می کند، تعطیل نمودن عقل است.

[۱]– محمد تقى بهجت، استفتاءات، ج۴، ص ۵۲۷، دفتر حضرت آیه الله بهجت، قم – ایران، اول، ۱۴۲۸ ه‍ ق

[۲]– جامع الأحکام (صافى)، ج‌۲، ص: ۱۳۴‌

[۳]– http://saafi.com/book/2602
بر گرفته از سایت آنتی موزیک